هر جرعه آبی که می‌نوشیم، می‌تواند میان سلامت و بیماری تفاوت ایجاد کند. در دنیای امروز که تغییرات اقلیمی، رشد جمعیت و آلودگی منابع طبیعی رو به افزایش است، دسترسی به آب سالم به یکی از اساسی‌ترین دغدغه‌های جوامع تبدیل شده. بر اساس گزارش مشترک سازمان جهانی بهداشت (WHO) و یونیسف در سال ۲۰۲۵، هنوز حدود ۲.۱ میلیارد نفر در جهان به آب آشامیدنی ایمن دسترسی ندارند. این یعنی تقریباً از هر چهار نفر، یک نفر از آب ناسالم استفاده می‌کند.

در ایران شرایط بهتر است اما بی‌نقص نیست. طبق پیش‌بینی‌های Statista، در سال ۲۰۲۵ سهم جمعیت دارای دسترسی به آب آشامیدنی ایمن به حدود ۹۷.۹ درصد می‌رسد؛ با این حال کم‌آبی، خشکسالی و آلودگی‌های صنعتی تهدیدهای جدی‌اند. بیش از ۱۰ هزار روستا همچنان با کمبود آب پایدار روبه‌رو هستند. همین واقعیت نشان می‌دهد که تصفیه آب فقط یک فناوری نیست، بلکه بخش مهمی از امنیت و سلامت جامعه محسوب می‌شود—از پیشگیری از بیماری‌های عفونی گرفته تا مقابله با تهدیدهای جدید مانند پاندمی‌ها.

تصفیه آب یعنی تبدیل منبعی طبیعی به منبعی ایمن. شاید به ظاهر ساده باشد، اما پشت هر قطره سالم، مجموعه‌ای از فرایندهای دقیق و مهندسی‌شده قرار دارد. همان‌طور که سازمان جهانی بهداشت (WHO) یادآور می‌شود:

سه تهدید اصلی در ایران:

1. وبا و اسهال فصلی: شیوع در جنوب کشور، به‌ویژه در مناطق با آب شور.

2. فلزات سنگین: در یزد و اصفهان، عامل افزایش بیماری‌های کلیوی تا ۲۰٪.

3. میکروپلاستیک‌ها: در تهران و شهرهای صنعتی، ناشی از تخلیه فاضلاب‌های تصفیه‌نشده.

راه‌حل چیست؟ تصفیه مؤثر و نگهداری درست از سیستم‌های آب. گندزدایی با کلر، ازن یا نور UV می‌تواند تا ۹۹.۹۹٪ پاتوژن‌ها را از بین ببرد. هرچه سیستم‌ها دقیق‌تر طراحی و پایش شوند، احتمال بروز بیماری کمتر می‌شود.

تصفیه آب و پاندمی کووید-۱۹: درس‌هایی از گذشته

وقتی ویروس کرونا در سال ۲۰۱۹ جهان را درگیر کرد، یکی از پرسش‌های مهم این بود که آیا ممکن است از طریق آب منتقل شود؟ بررسی‌ها نشان داد که اگرچه ویروس در فاضلاب چند روزی زنده می‌ماند، اما در آب آشامیدنی تصفیه‌شده هیچ مدرک معتبری از حضور یا انتقال آن یافت نشد.

مطالعه‌ای که در فوریه ۲۰۲۱ توسط دکتر سیمین ناصری و همکارانش در سه شهر تهران، قم و انزلی انجام شد، نشان داد که RNA ویروسی است که تنها در فاضلاب خام وجود دارد. در سیستم‌های تصفیه استاندارد که شامل فیلتراسیون و گندزدایی آب هستند، هیچ اثری از ویروس باقی نماند. این یافته نشان داد که تصفیه درست، سد مطمئنی در برابر بیماری‌های ویروسی است.

از آن زمان تاکنون، بسیاری از کشورها از پایش فاضلاب برای شناسایی زودهنگام سویه‌های ویروس استفاده کرده‌اند. این رویکرد به عنوان یک ابزار بهداشت عمومی شناخته می‌شود، نه به عنوان منبع خطر. WHO و EPA در گزارش‌های ۲۰۲۵ خود تأیید کردند که سیستم‌های کلرزنی و UV ویروس SARS-CoV-2 را به‌طور کامل غیرفعال می‌کنند.

درس مهم کووید این بود که سیستم‌های مقاوم تصفیه، نه تنها از شیوع بیماری جلوگیری می‌کنند، بلکه در دوران بحران، عملکرد حیاتی خدمات شهری را حفظ می‌نمایند. افزایش مصرف آب در دوران قرنطینه نیز فشار زیادی بر زیرساخت‌ها وارد کرد، اما شبکه‌هایی که مجهز به فناوری‌های مدرن بودند، پایدار ماندند.